رضا کیانیان، بازیگر سرشناس سینمای ایران، پس از سال‌ها دوری از قالب فیلم کوتاه، با پذیرش نقش اصلی در فیلم «یادداشت‌های زیرزمینی» به کارگردانی عباس شکوری، بار دیگر نگاه‌ها را به این ژانر جلب کرده است. این اثر که بر پایه یک پرونده واقعی و با الهام از رمان داستایفسکی ساخته شده، در بخش تجربی چهل و دومین جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارد.
الهام از پرونده‌های واقعی در دادگاه
عباس شکوری، کارگردان و قاضی دادگاه کیفری، درباره ایده فیلم توضیح داده است که «یادداشت‌های زیرزمینی» دوازدهمین فیلم داستانی اوست و همچون آثار اخیرش از دل پرونده‌های واقعی شکل گرفته است. او هدف خود را استفاده از زبان سینما برای طرح مشکلات قانونی و حتی تأثیرگذاری بر قانون‌گذاران عنوان کرده است.
سه محور اصلی درام؛ قاضی، متهم و قانون
به گفته شکوری، فیلم بر سه محور اصلی استوار است:
- قاضی که در بن‌بست اخلاقی و وجدانی قرار می‌گیرد.
- متهم که در روند دادرسی دچار بحران می‌شود.
- خود قانون که در این فیلم به‌عنوان کاراکتری مستقل حضور دارد.
این هم‌زیستی میان قانون و اخلاق، گره اصلی داستان را شکل می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه عدالت، وجدان و متن قانون می‌توانند در تضاد یا تعامل با یکدیگر قرار گیرند.
پرونده‌ای حقوقی، نه جنایی
برخلاف تصور اولیه، پرونده الهام‌بخش فیلم جنایی نیست. شکوری تأکید می‌کند که با وجود وقوع جرم، موضوع جنایت به معنای حقوقی آن مطرح نیست. او همچنین به محدودیت‌های فیلم کوتاه اشاره کرده و گفته است که تنها بخش‌های کلیدی پرونده انتخاب شده تا پیام اصلی اثر منتقل شود.
تجربه‌گرایی در روایت
شکوری فیلم خود را در دسته آثار تجربی قرار داده است. او معتقد است فیلم تجربی الزاماً بی‌داستان نیست، بلکه می‌تواند داستانی داشته باشد که با روایتی متفاوت و ساختاری نو ارائه شود. «یادداشت‌های زیرزمینی» نیز با بهره‌گیری از فرم‌های تازه، مرز میان داستانی و تجربی را درنوردیده است.
همکاری رضا کیانیان؛ از تردید تا پذیرش
کیانیان در ابتدا تمایلی به بازی در فیلم کوتاه نداشت و صراحتاً اعلام کرده بود که دیگر در این قالب ایفای نقش نمی‌کند. اما پس از گفت‌وگو با کارگردان و توضیح درباره مضمون اجتماعی و قضایی اثر، او به دلیل هم‌سویی دغدغه‌های انسانی و اخلاقی با موضوع فیلم، نقش اصلی را پذیرفت.
عوامل و داستان فیلم
در کنار رضا کیانیان، حمیدرضا معدنکن و مریم هاشمی نیز در این فیلم بازی می‌کنند. سایر عوامل شامل:
- فیلمنامه: عباس شکوری و سینا روستا
- فیلمبرداری: سیاوش مزروعی
- موسیقی: حسین بیدگلی
- تدوین: عباس شکوری
- صداگذاری: علیرضا شیرآلی
در خلاصه داستان آمده است: «قاضی‌ای پس از سال‌ها قضاوت با پرونده‌ای روبه‌رو می‌شود که اگر شاکی و متهم همکاری نکنند، تصمیم او می‌تواند آینده یک نوزاد را به خطر بیندازد.»
جمع‌بندی
فیلم کوتاه یادداشت‌های زیرزمینی با حضور رضا کیانیان و کارگردانی قاضی-فیلمساز عباس شکوری، نمونه‌ای از پیوند میان سینما و دغدغه‌های حقوقی است. این اثر نشان می‌دهد که چگونه هنر می‌تواند بستری برای بازاندیشی در قوانین و اخلاق اجتماعی باشد و در عین حال، فرصتی برای تجربه‌گرایی در روایت سینمایی فراهم کند.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.