درمان بیماری آسم در طب سنتی ایرانی، نگاهی فراتر از ریه دارد و برخلاف طب رایج که تمرکز آن بر کنترل علائم موضعی است، این رویکرد به بررسی عملکرد کلیه ارگان‌های حیاتی بدن می‌پردازد. متخصصان این حوزه معتقدند که آسم می‌تواند حاصل اختلال در اعضایی مانند قلب، کبد، معده یا حتی مغز باشد و تنها با اصلاح عملکرد این سیستم‌ها می‌توان به درمانی پایدار و ریشه‌ای دست یافت.
آسم؛ بیماری مشارکتی از نگاه طب سنتی
در طب ایرانی، بدن انسان به دو دسته اعضای «رئیسه» شامل قلب، مغز و کبد، و اعضای «شریف» مانند ریه، کلیه و معده تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی با ارگان‌های حیاتی در پزشکی نوین هم‌پوشانی دارد. بر اساس این دیدگاه، آسم ممکن است ناشی از اختلال در یکی از اعضای رئیسه یا شریف باشد و نه صرفاً ریه. به همین دلیل، درمان باید با بررسی دقیق مزاج و عملکرد سایر اعضا انجام شود.
برای مثال، اختلال در معده یا دستگاه گوارش می‌تواند علائمی مشابه آسم ایجاد کند. همچنین، ضعف در مغز یا سینوس‌ها ممکن است منجر به ترشح خلط و نزله شود که در نهایت به تنگی نفس و خس‌خس سینه منتهی گردد.
نقش کیفیت هوا در بروز و تشدید آسم
در طب سنتی، هوای تنفسی یکی از ارکان اصلی سلامت محسوب می‌شود. استنشاق هوای آلوده یا خشک می‌تواند از طریق مرکز بویایی مغز، بر سیستم عصبی و هورمونی بدن اثر بگذارد و موجب اختلال در خواب، انرژی، خلق‌وخو و عملکرد ریه شود. در شهرهای آلوده مانند تهران یا مناطق گرم و خشک جنوب کشور، این تأثیرات به‌ویژه در بیماران آسمی بسیار محسوس است.
برای مقابله با خشکی و آلودگی هوا، استفاده از بخورهای گیاهی مانند اسطوخودوس، بنفشه، بابونه، گل گاوزبان و پنیرک توصیه می‌شود. این گیاهان با افزایش رطوبت بافتی بدن، به کاهش علائم تنفسی کمک می‌کنند.
سبک زندگی سالم؛ کلید کنترل آسم
طب ایرانی سال‌ها پیش از ظهور مفاهیم مدرن مانند پزشکی سبک زندگی، بر اهمیت تنظیم اصول شش‌گانه زندگی سالم تأکید داشته است. این اصول شامل هوا، تغذیه، خواب، حرکت، پاک‌سازی و حالات روانی هستند. رعایت این موارد می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و کنترل بیماری‌هایی مانند آسم ایفا کند.
در مناطق گرم و آلوده، مصرف غذاهای چرب، تند، سرخ‌کردنی و خشک توصیه نمی‌شود. در مقابل، غذاهای ساده، کم‌ادویه و نوشیدنی‌های گیاهی مانند دمنوش بنفشه، گل گاوزبان و ماءالشعیر طبی می‌توانند به تعدیل مزاج و کاهش خشکی بدن کمک کنند.
درمان‌های مکمل؛ از ورزش تا پاک‌سازی بدن
ورزش در هوای آلوده ممکن است علائم آسم را تشدید کند. در این شرایط، ورزش‌های آبی مانند شنا در استخر سرپوشیده با دمای معتدل، گزینه‌ای مناسب برای بیماران آسمی است. همچنین، خواب منظم شبانه و استراحت کوتاه روزانه به حفظ تعادل رطوبتی بدن کمک می‌کند.
پاک‌سازی بدن نیز در کنترل آسم مؤثر است. یبوست یکی از مشکلات رایج در بیماران آسمی است که می‌تواند عملکرد ریه و کلیه را مختل کند. مصرف مواد لعاب‌دار مانند تخم شنبلیله و خاکشیر، بسته به نوع مزاج، به رفع یبوست و بهبود عملکرد گوارشی کمک می‌کند.
تأثیر اضطراب و مشکلات معده بر آسم شبانه
استرس و اضطراب از عوامل تشدیدکننده آسم هستند. استفاده از دمنوش‌های آرام‌بخش مانند گل گاوزبان، اسطوخودوس و سنبل‌الطیب می‌تواند به کنترل علائم عصبی کمک کند. همچنین، آسم شبانه ممکن است ناشی از رفلاکس معده باشد. در این موارد، مصرف ترکیباتی مانند پودر زیره، انیسون و زنیان پس از غذا، و داروهایی مانند گل قند یا آمله، در تقویت معده و کاهش سرفه‌های شبانه مؤثر است.
در مجموع، طب سنتی ایرانی با نگاهی کل‌نگر و ریشه‌ای، درمان آسم را تنها محدود به ریه نمی‌داند. این رویکرد با بررسی دقیق مزاج، عملکرد ارگان‌های حیاتی و تنظیم سبک زندگی، راهکاری جامع برای مدیریت بیماری‌های تنفسی در شرایط اقلیمی خاص ارائه می‌دهد. بهره‌گیری از این روش‌ها در کنار درمان‌های پزشکی نوین، می‌تواند کیفیت زندگی بیماران آسمی را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.