در میان اسناد تصویری برجای‌مانده از دوره قاجار، عکسی نادر و قابل‌تأمل از یک پیرمرد اهل قم توجه پژوهشگران تاریخ را به خود جلب کرده است. این تصویر که در سال ۱۳۰۵ هجری قمری (برابر با اسفند ۱۲۶۶ یا فروردین ۱۲۶۷ شمسی) ثبت شده، فردی به نام «مراد خان» را نشان می‌دهد که بنا بر توضیحات درج‌شده در حاشیه عکس، در آن زمان ۱۲۰ سال سن داشته است.
این عکس تاریخی در جریان سفر ناصرالدین شاه قاجار به شهر قم گرفته شده و در مجموعه تصاویر کاخ گلستان نگهداری می‌شود. با توجه به تاریخ ثبت‌شده در تصویر، می‌توان دریافت که مراد خان متولد حدود سال ۱۱۸۱ هجری قمری بوده؛ یعنی زمانی که حکومت ایران در دست کریم خان زند، بنیان‌گذار سلسله زندیه، قرار داشت.
مراد خان قمی نه‌تنها دوران سلطنت کریم خان را تجربه کرده، بلکه شاهد حکومت لطفعلی خان زند نیز بوده است. پس از آن، او چهار پادشاه نخست سلسله قاجار—آقا محمدخان، فتحعلی شاه، محمد شاه و ناصرالدین شاه—را نیز به چشم دیده و در زمان سفر ناصرالدین شاه به قم، همچنان زنده و فعال بوده است.
با توجه به اینکه ناصرالدین شاه حدود هشت سال پس از این سفر ترور شد، احتمال دارد مراد خان دوران سلطنت مظفرالدین شاه را نیز درک کرده باشد. این موضوع اگر تأیید شود، نشان‌دهنده آن است که مراد خان یکی از معدود ایرانیانی بوده که از اواخر دوره زندیه تا میانه‌های سلطنت قاجار را با چشم خود دیده و تجربه کرده است.
این تصویر نه‌تنها از نظر تاریخی ارزشمند است، بلکه می‌تواند اطلاعاتی مهم درباره سبک زندگی، سلامت و طول عمر در ایران قرن سیزدهم هجری ارائه دهد. بررسی شرایط زیستی، تغذیه و محیط زندگی چنین افرادی می‌تواند برای پژوهشگران حوزه سلامت و تاریخ اجتماعی ایران بسیار آموزنده باشد.
در نهایت، عکس مراد خان قمی را می‌توان یکی از گنجینه‌های تصویری نادر دانست که بخشی از تاریخ شفاهی ایران را به تصویر کشیده و نشان می‌دهد که طول عمر بالا در گذشته نیز ممکن بوده است. این تصویر، سندی زنده از پیوند نسل‌ها و عبور یک انسان از چندین دوره تاریخی مهم در ایران است.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.