یک پژوهش مستقل اخیراً ادعا کرده که شواهدی از «ژن‌های بیگانه در DNA انسان» یافت شده که می‌تواند نشان‌دهنده ورود توالی‌های ژنتیکی غیرقابل‌توضیح به ژنوم بعضی خانواده‌ها باشد؛ این مطلب توجه رسانه‌ها را جلب کرده اما هنوز بدون بررسی دقیق و داوری تخصصی قابل‌پذیرش نیست.
چه یافته‌ای گزارش شده و چرا بحث‌برانگیز است
پژوهش منتشرشده ادعا می‌کند در تحلیل داده‌های پروژه‌های ژنتیکی جمعی (از جمله نمونه‌های عمومی) در برخی خانواده‌ها توالی‌هایی دیده شده که ظاهراً با ژن‌های والدین تطابق ندارند و به‌صورت «غیرموروثی» ظاهر شده‌اند. نویسنده این مطالعه فرضیه‌ای جسورانه مطرح کرده که این توالی‌ها می‌تواند منشأ فرازمینی داشته باشد. مطرح‌شدن این ادعا، موضوع «ژن‌های بیگانه در DNA انسان» را در افکار عمومی پررنگ کرده اما چند نکته مهم در تحلیل این ادعا باید در نظر گرفته شود:
- داده‌های اولیه ناقص یا دارای خطاهای فنی در توالی‌یابی و پردازش می‌توانند نتیجه‌گیری‌های نادرست تولید کنند.
- وجود توالی‌های نامعلوم همیشه به معنی منشأ فرازمینی نیست؛ پدیده‌هایی مانند جهش‌های نوظهور، عناصر متحرک ژنتیکی، شبیه‌سازی ناقص مرجع ژنومی یا آلودگی نمونه‌ها می‌توانند توضیحات ساده‌تری باشند.
ارزیابی علمی: چرا ادعای ژن‌های بیگانه در DNA انسان هنوز اثبات‌شده نیست
برای اثبات واقعی بودن «ژن‌های بیگانه در DNA انسان» نیاز به مراحل دقیق‌تری است که معمولاً شامل موارد زیر می‌شود: توالی‌یابی ژنومی کامل (WGS) با پوشش بالا، تکرار نتایج در نمونه‌های مستقل، کنترل‌های آزمایشی برای رد آلودگی و تحلیل‌های تکاملی که منشاء توالی‌ها را معین کند. همین حالا جامعه علمی با احتیاط به این ادعا نگاه می‌کند زیرا:
- مطالعه هنوز از فرایند داوری همتا (peer review) عبور نکرده و نتایج در دسترس عمومی و بررسی مستقل قرار نگرفته است.
- ادعاهای قوی نیازمند نمونه‌های بزرگ‌تر، روش‌شناسی شفاف و امکان بازتولید نتایج توسط تیم‌های مستقل است.
پیامدهای اجتماعی و اخلاقی در صورت صحت یافتنِ ژن‌های بیگانه در DNA انسان
اگر زمانی شواهد مستندی درباره «ژن‌های بیگانه در DNA انسان» به‌دست آید، پیامدهای عمیق علمی، فلسفی و اجتماعی خواهد داشت؛ اما در غیاب مدارک پخته باید از پیامدهای زودهنگام مانند برچسب‌زنی افراد یا پیوند بیماری‌های عصبی به «بیگانگی ژنتیکی» پرهیز شود. بیان فرضیه‌های رویایی در رسانه می‌تواند نگرانی، انگ‌زنی یا سوء‌برداشت‌های علمی را تشدید کند.
دو اقدام ضروری برای ادامه پژوهش درباره ژن‌های بیگانه در DNA انسان
- انتشار داده‌ها و روش‌ها به‌صورت باز و قابل بازتولید تا محققان مستقل بتوانند ادعاها را تکرار یا رد کنند.
- انجام توالی‌یابی ژنومی کامل با کنترل‌های سخت آزمایشگاهی (برای حذف آلودگی) و مقایسه تطبیقی با پایگاه‌های ژنومی شناخته‌شده و انواع عناصر متحرک ژنتیکی.
جمع‌بندی و چشم‌انداز
مفهوم «ژن‌های بیگانه در DNA انسان» عنوانی جذاب و خبری است اما فعلاً در حد یک فرضیه بحث‌برانگیز باقی مانده؛ برای تبدیل این فرضیه به دانش مستدل، مسیر طولانی و فنی‌ای شامل بازتکثیر یافته‌ها، بررسی‌های تکمیلی و داوری علمی لازم است. تا آن زمان بهترین رویکرد همراهی با کنجکاوی علمی و هم‌زمان حفظ رویکرد انتقادی و دوری از برداشت‌های شتابزده است.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.