تحقیقات جدید نشان می‌دهد که رویاهایی که در مرحله حرکت سریع چشم یا REM دیده می‌شوند، اغلب دارای ساختار داستانی، وضوح بالا و جزئیات دقیق هستند و بیشتر در حافظه باقی می‌مانند. این یافته‌ها برخلاف تصور رایج که رویا را محدود به مرحله REM می‌دانست، نشان می‌دهد که مغز انسان در مراحل دیگر خواب نیز می‌تواند رویا تولید کند، هرچند با کیفیتی متفاوت.
آیا رویا فقط در مرحله REM اتفاق می‌افتد؟
بر اساس گزارش لایوساینس، ایزابل آرنولف، عصب‌شناس خواب از دانشگاه سوربن پاریس، معتقد است که تصور محدود بودن رویا به مرحله REM ناشی از اطلاعات قدیمی یا درک ناقص از فرآیند خواب است. مرحله REM که نخستین‌بار در دهه ۱۹۵۰ شناسایی شد، با ویژگی‌هایی مانند امواج مغزی مشابه بیداری، حرکت سریع چشم‌ها و فلج موقت بدن همراه است. این ویژگی‌ها باعث شد دانشمندان آن زمان تصور کنند که رویا فقط در این مرحله رخ می‌دهد.
اما مطالعات اخیر نشان داده‌اند که رویا در مرحله غیر REM یا NREM نیز اتفاق می‌افتد. تفاوت اصلی در این است که رویاهای NREM معمولاً کوتاه‌تر، کمتر داستان‌محور و بیشتر شبیه افکار پراکنده هستند. در مقابل، رویاهای REM اغلب زنده، منسجم و پرجزئیات‌اند و به همین دلیل بیشتر در ذهن باقی می‌مانند.
آزمایش‌هایی برای بررسی رویا در مراحل مختلف خواب
در یکی از پژوهش‌ها، آرنولف با استفاده از دارویی خاص، مرحله REM را در گروهی از داوطلبان سرکوب کرد و آن‌ها را در طول شب چندین بار بیدار کرد. نتایج نشان داد که حتی بدون ورود به REM، بسیاری از افراد گزارش دادند که تصاویری ذهنی شبیه رویا داشته‌اند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مغز در مراحل مختلف خواب توانایی تولید محتوای خیالی دارد، اما کیفیت و ساختار آن بسته به مرحله خواب متفاوت است.
فرانچسکا سیکلاری، پژوهشگر خواب در مؤسسه علوم اعصاب هلند، با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) به بررسی فعالیت مغزی در طول خواب پرداخت. او دریافت که برخی الگوهای مغزی در رویاهای REM و NREM شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های قابل‌توجهی نیز در اسکن‌های مغزی دیده می‌شود. همچنین مشخص شد که هرچه فعالیت مغز آهسته‌تر باشد، احتمال یادآوری رویا پس از بیداری کاهش می‌یابد.
رویا؛ رازهای پنهان ذهن انسان
با وجود پیشرفت‌های علمی، هنوز پرسش‌های زیادی درباره ماهیت رویاها بی‌پاسخ مانده‌اند. دانشمندان نمی‌دانند دقیقاً مغز چگونه رویا تولید می‌کند، چرا برخی رویاها به یاد می‌مانند و برخی فراموش می‌شوند، و اساساً چرا انسان رویا می‌بیند. امید می‌رود که مطالعات بیشتر در زمینه خواب و رویا بتواند سرنخ‌هایی درباره عملکرد پیچیده مغز و ارتباط آن با حافظه، احساسات و خلاقیت ارائه دهد.
در نهایت، اگرچه مرحله REM بیشترین سهم را در تولید رویاهای واضح دارد، اما تجربه رویا محدود به آن نیست. شناخت بهتر این فرآیند می‌تواند به درک عمیق‌تری از ذهن انسان و ظرفیت‌های پنهان آن منجر شود.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.