هجدهمین دوره المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک (IOAA 2025) از ۲۰ تا ۳۰ مردادماه در مؤسسه آموزش علوم هومی بابا (HBCSE) بمبئی برگزار شد و تیم پنج‌نفره ایران با کسب هر پنج مدال طلا، برای سومین بار در تاریخ این رقابت‌ها اول شد.
رکوردشکنی تاریخی با پنج مدال زرین
در جریان این رقابت‌ها که نزدیک به ۳۰۰ دانش‌آموز از ۶۴ کشور دنیا حضور داشتند، نمایندگان ایران—علی نادری، ارشیا میرشمسی کاخکی، حسین سلطانی، حسین معصومی و هیربد فودازی—همه سؤالات نظری، تحلیل داده و رصد را با بالاترین امتیاز پشت سر گذاشتند و با فاصله‌ای چشمگیر بالاتر از همه تیم‌ها ایستادند. پس از ایران، هند میزبان و بریتانیا هر یک با چهار مدال طلا و یک نقره در رده دوم مشترک قرار گرفتند و سنگاپور با ترکیبی از چهار طلا و یک برنز مقام چهارم را به‌دست آورد.
نگاه کوتاهی به سابقه المپیاد جهانی نجوم
المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک از سال ۲۰۰۷ در چیانگ‌مای تایلند آغاز شد و از آن زمان تاکنون هر سال به جز دوران همه‌گیری کرونا که مسابقات به شکل مجازی برگزار شد، در یک کشور میزبان پیگیری شده است. ایران در سال ۲۰۰۹ میزبان این رقابت‌ها بود و از سال ۲۰۲۰ بخش تیمی با اعلام قهرمان کلی وارد ساختار مسابقات شد.
– در المپیاد ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ نیز تیم ایران با پنج طلای کامل قهرمان شده بود.
– با احتساب عنوان بمبئی، ایران پرافتخارترین کاروان تاریخ IOAA با سه دوره قهرمانی تیمی متوالی به شمار می‌آید.
سازوکار المپیاد و ساختار رقابت‌ها
هر کشور حداکثر پنج دانش‌آموز و دو رهبر تیم (لیدر) را به همراه دارد. مسابقه در سه بخش برگزار می‌شود:
- آزمون نظری (شامل سؤالات کوتاه و بلند)
- تحلیل داده (کار با داده‌های نجومی واقعی)
- رصد (رصد در آسمان واقعی یا شبیه‌سازی پلنتاریوم)
امتیاز هر بخش به‌ترتیب معادل ۵۰، ۲۵ و ۲۵ درصد نمره کل است. هزینه‌های مسابقه—شامل اسکان، تغذیه و تجهیزات—توسط برگزارکننده تأمین می‌شود و شرکت‌کنندگان تنها ملزم به پرداخت هزینه سفر هستند.
فراتر از مدال؛ پیام‌آوری برای جامعه نجومی
در حالی که کسب پنج مدال طلا خود گواه بی‌نظیر مهارت و استعداد شرکت‌کنندگان ایرانی است، این موفقیت نشان‌دهنده روند رو به رشد آموزش علوم پایه و نجوم در ایران نیز به شمار می‌رود. انجمن‌های نجومی دانش‌آموزی و طرح‌های ملی مانند المپیاد نجوم و اخترفیزیک سهم بسزایی در کشف و پرورش استعدادها داشته‌اند. اعلام قهرمانی ایران در بمبئی می‌تواند انگیزه‌ای تازه برای جوانان علاقه‌مند به دانش نجوم و فیزیک باشد.
چشم‌انداز آینده
با توجه به تمرکز هر چه بیشتر بر آموزش تجربی و پژوهش‌های کوچک در مدارس و مراکز علمی، پیش‌بینی می‌شود سال‌های آینده نیز شاهد درخشش ایرانیان در صحنه بین‌المللی نجوم باشیم. دوره بعدی IOAA در سال ۲۰۲۶ در یکی از کشورهای اروپایی برگزار خواهد شد و بی‌گمان تیم ایران برای دفاع از عنوان قهرمانی خود دست به آماده‌سازی فشرده خواهد زد.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.