یک تغذیه دقیق و علمی می‌تواند به‌عنوان عامل کلیدی در کاهش خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان عمل کند. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که الگوهای غذایی خاص، با حمایت از رشد باکتری‌های مفید روده و تولید اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیره مثل بوتیرات، می‌توانند نوسانات خلقی و خستگی مفرط را در مادران تازه‌زایمان‌کرده کاهش دهند.
اهمیت محور روده–مغز
در سال‌های اخیر ثابت شده که میکروبیوم روده نقشی محوری در سلامت روان ایفا می‌کند. اختلال در تنوع باکتریایی روده با علائمی نظیر خلق‌وخو، خواب و حتی اشتها در هم تنیده است. برای مادران پس از زایمان، این موضوع حساس‌تر است؛ زیرا تغییرات هورمونی، خستگی و فشارهای روانی می‌توانند بستر افسردگی را مهیا کنند.
خلاصه‌ای از طراحی مطالعه
محققان ژاپنی در دانشگاه کیوتو ۳۴۴ مادر دارای فرزند تا چهار سال را که سابقه بیماری روانی نداشتند، بررسی کردند. سنجش شدت افسردگی با پرسشنامه بک-II انجام شد و نمونه‌های مدفوع برای ارزیابی تنوع میکروبیوتا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. شرکت‌کنندگان فهرستی از ۱۸ گروه غذایی را گزارش کردند تا ارتباط بین الگوهای مصرف غذا و وضعیت روانی مشخص شود.
الگوهای غذایی شناسایی‌شده
دو الگوی اصلی در این مطالعه پدیدار شد:
- رژیم غذایی متکی بر سبزیجات و پروتئین (سبزیجات، گوشت و ماهی)
- رژیم غذایی غنی از سویا و غذاهای تخمیرشده (سویا، میسو، ناتو، کلم‌ترش، جلبک دریایی، قارچ و میوه)
مهم‌ترین یافته آن بود که مادرانی با الگوی دوم (سویا و غذاهای تخمیرشده) نمره افسردگی پایین‌تر، کیفیت خواب بهتر و تنوع میکروبیوتای بالاتری داشتند.
راهکارهای عملی برای تقویت میکروبیوم روده
- مصرف روزانه غذاهای تخمیرشده مانند کفیر، ماست پروبیوتیک، کیمچی و کلم‌ترش
- افزودن منابع فیبر محلول مثل سبزیجات برگ‌سبز، جلبک دریایی و حبوبات
- ترکیب سویا و محصولات جانبی آن (توفو، تخم‌سویا) در وعده‌های اصلی
- رعایت تنوع غذایی با تاکید بر میوه‌ها و سبزی‌های فصلی
محدودیت‌ها و چشم‌انداز آینده
طراحی مقطعی مطالعه اجازه اثبات رابطه علت و معلولی را نمی‌دهد و مصرف غذا توسط خود مادران گزارش شد که ممکن است دقت کمتری داشته باشد. علاوه بر این، فاکتورهایی مانند ورزش، حمایت اجتماعی و سابقه خانوادگی در نظر گرفته نشد. برای تعمیم این نتایج به جوامع غیرژاپنی، مطالعات مداخله‌ای و طولی لازم است.
نکته نهایی
تغییرات غذایی ساده و هدفمند می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای غیر دارویی، محور روده–مغز را تقویت و خطر افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. استفاده روزمره از سویا، غذاهای تخمیرشده و منابع فیبری نه‌تنها سلامت جسم را ارتقا می‌دهد، بلکه آرامش روان و تاب‌آوری مادران را در دوره حساس پس از زایمان افزایش می‌دهد.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.