۷۲ سال پیش، دو مرد نامی توانستند غیرممکن را ممکن کرده و برای اولین بار پای بر بام جهان بگذارند. این داستان فتح اورست، بلندترین قله زمین است که همواره نمادی از جدال انسان با طبیعت وحشی بوده است. اکنون با گذشت بیش از هفت دهه از آن صعود تاریخی، جزئیات تازهای از چگونگی رویارویی فاتحان با شرایط مرگبار ارتفاعات هیمالیا، منطقه مرگ و میراثی که زیر یخها باقی مانده، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. این تحلیل، نگاهی تازه به ابعاد مرگ و زندگی در دامنه اورست و پیامدهای آن دارد.
اولین فتح اورست: حماسهای در بام جهان رقم خورد
در تاریخ ۲۹ مه ۱۹۵۳ (۸ خرداد ۱۳۳۲)، ادموند هیلاری، کوهنورد نیوزیلندی، و تنزینگ نورگای، شرپای نپالی، نام خود را در تاریخ ثبت کردند و برای نخستین بار بر فراز قله ۸,۸۴۹ متری اورست ایستادند. این دستاورد بیسابقه، نه تنها یک رکورد ورزشی، بلکه نمادی از عزم راسخ و توانایی بیحد و حصر انسان در غلبه بر چالشهای طبیعی بود. صعود آنها از میان صخرههای عمودی و یخهای لغزنده، در حالی که هر گام میتوانست آخرین گام باشد، الهامبخش نسلهای بعدی کوهنوردان شد و عصر جدیدی در دنیای کوهنوردی رقم زد. هیلاری بعدها این لحظه را با حس عمیق آسودگی توصیف کرد که سرانجام قله پیدا شده و آنها بر فراز آن ایستاده بودند.
جدال در «منطقه مرگ»: چالش نفسگیر در مسیر فتح اورست
یکی از مهلکترین بخشهای صعود به قله اورست، عبور از ناحیهای است که کوهنوردان آن را «منطقه مرگ» مینامند. این اصطلاح که نخستینبار توسط پزشکی سوئیسی برای ارتفاعات بالاتر از ۸۰۰۰ متر به کار برده شد، به منطقهای اشاره دارد که در آن جو فوقالعاده رقیق بوده و اکسیژن کافی برای بقای طولانیمدت بدن انسان وجود ندارد. در این ارتفاع، اندامهای حیاتی دچار هیپوکسی (کمبود اکسیژن) میشوند که عوارضی چون تورم مغز، سردرد شدید، هذیانگویی و ناتوانی در تصمیمگیری را به همراه دارد. بخش عمدهای از تلفات جانی در اورست در همین منطقه رخ میدهد، جایی که بدن انسان برای بقا در آن تکامل نیافته است. هیلاری و تیمش برای مقابله با این شرایط مرگبار، ماهها به همهوایی (Acclimatization) پرداختند؛ فرآیندی که طی آن بدن با تولید گلبول قرمز بیشتر، توانایی حمل اکسیژن را افزایش میدهد و شانس بقا در این محیط بیرحم را بالا میبرد.
قدمگاه هیلاری؛ آخرین دیوار برای فتح قله اورست
در مسیر فتح اورست، چالش نهایی پیش روی هیلاری و تنزینگ، دیوارهای سنگی و عمودی به ارتفاع حدود ۱۲ متر بود که بعدها به افتخار کوهنورد نیوزیلندی، «قدمگاه هیلاری» (Hillary Step) نام گرفت. این صخره صاف، در آن زمان تقریبا غیرقابلعبور به نظر میرسید و به عنوان آخرین مانع طبیعی برای رسیدن به قله شناخته میشد. هیلاری با پشتیبانی طناب تنزینگ، خود را در شکافی باریک میان صخره و یخ فشرده کرد و با زحمت فراوان از آن بالا رفت. پس از او، تنزینگ نیز این مسیر پرخطر را طی کرد. آنها تنها حدود ۱۵ دقیقه بر فراز قله ۸,۸۴۹ متری اورست فرصت داشتند؛ زیرا ذخیرهی اکسیژنشان رو به اتمام بود و هر لحظه تاخیر میتوانست به قیمت جانشان تمام شود. نکته قابل توجه این است که این قدمگاه تاریخی در زلزله سال ۲۰۱۵ نپال دچار تخریب شد و شکل پیشین خود را از دست داد، که تا حدی مسیر صعودهای بعدی را تغییر داد.
میراث فتح اورست و رازهای مدفون زیر یخهای ابدی
لحظات کوتاه فاتحان بر فرااز اورست، با ثبت تصاویری نمادین و ادای احترام به باورهای مذهبی همراه بود. هیلاری عکسی از تنزینگ گرفت که پرچمهای بریتانیا، هند، نپال و سازمان ملل را بر تبر یخ خود آویخته بود. تنزینگ نیز به عنوان یک بودایی معتقد، مقداری شکلات و بیسکویت را به نشانه پیشکش در برف چال کرد. آنها در آن لحظات، به دنبال نشانهای از جورج مالوری و اندرو اروین، کوهنوردانی که در سال ۱۹۲۴ در کوه ناپدید شده بودند، نیز گشتند اما چیزی نیافتند. این جستجو، معمای دیرینه اورست را زنده نگه داشت تا اینکه در سال ۱۹۹۹ جسد مالوری و در سال ۲۰۲۴ بقایای اروین با ذوب شدن یخها پیدا شد، که نشاندهنده تاثیرات گرمایش زمین بر این اکوسیستم حساس است.
امروزه با وجود پیشرفت چشمگیر تجهیزات، صعود به اورست همچنان مملو از خطرات است و هر ساله جان کوهنوردان زیادی را میگیرد. سالانه حدود ۸۰۰ نفر برای رسیدن به قله تلاش میکنند و پدیده گرمایش جهانی، نه تنها تغییرات اقلیمی شدیدی را به دنبال داشته، بلکه باعث بیرون آمدن اجساد قدیمی کوهنوردان از دل یخچالها شده است. این رخداد، مسئولیتهای اخلاقی و زیستمحیطی جدیدی را برای جوامع بینالمللی ایجاد کرده است. دولت نپال در سالهای اخیر کمپینهایی را برای پاکسازی کوهستان و انتقال اجساد از منطقه مرگ آغاز کرده است که این خود نشان از پیچیدگیها و چالشهای زیستمحیطی و انسانی مرتبط با قله اورست دارد. این تلاشها بخشی از میراث جاودان فتح این قله است که همواره مرزهای توانایی انسان و شکنندگی طبیعت را به ما یادآوری میکند.
مطالب مرتبط
- راهنمای جامع انتخاب هدیه روز مادر: ایدههایی از احساسی تا لوکس برای قدردانی واقعی
- تمیز کردن اصولی کتابها، ضامن ماندگاری گنجینههای کاغذی در هر خانه است.
- کشف و مرمت کلاه نمدی ۱۶۰۰ ساله مصری، پنجرهای به گذشته تمدن قبطی گشود
- خواب سنگین شیر ماده در مسیر گله فیلها؛ واکنش عجیب همنوعان جان او را به خطر انداخت
لعیا آزاده
من فارغالتحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانههای دیجیتال برای تولید محتوا علاقهمند شدم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکههای اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناختهشده فعالیت میکنم. تلاش من این است که با بهرهگیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.