در حالی که جهان هنوز از تبعات همهگیری کووید-۱۹ رها نشده است، نگرانیها پیرامون ظهور یک تهدید بهداشتی جدید و بالقوه ویرانگر افزایش یافته است. کارشناسان سلامت جهانی هشدار میدهند که اگر ویروس آنفلوآنزای H5، که در میان پرندگان و پستانداران شیوع گستردهای یافته، قابلیت انتقال مؤثر انسان به انسان را کسب کند، بشریت ممکن است با پاندمیای به مراتب شدیدتر از آنچه با کرونا تجربه کرد، روبهرو شود. این اخطار جدیتر از همیشه، پس از ثبت نخستین مورد مرگ انسانی ناشی از زیرسویه H5N5 در ایالات متحده آمریکا و گزارشهای نگرانکننده از اروپا به گوش میرسد.
آنفلوآنزای H5: جهش از پرندگان به پستانداران و انسان
سالهاست که ویروسهای پاتوژن و به شدت خطرناک آنفلوآنزای H5، از جمله زیرسویه H5N1، به فاجعهای برای جمعیت پرندگان در سراسر جهان تبدیل شدهاند و موجب نابودی صدها میلیون قطعه پرنده شدهاند. این اتفاق نه تنها به چالشهای زیستمحیطی منجر شده، بلکه زنجیره تأمین مواد غذایی را مختل کرده و قیمتها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در حالی که موارد ابتلای انسانی به آنفلوآنزای H5 همچنان نادر محسوب میشوند، نگرانی اصلی دانشمندان و سازمانهای بهداشتی جهانی از توانایی ویروس برای انطباق تدریجی با بدن پستانداران، از جمله انسان، نشأت میگیرد.
ماری-آن رامکس-ولتی، مدیر مرکز عفونتهای تنفسی انستیتو پاستور فرانسه، با صراحت اعلام کرده است: "خطر واقعی زمانی آغاز میشود که ویروس توانایی انتقال مداوم میان انسانها را کسب کند. اگر این اتفاق بیفتد، با یک پاندمی روبهرو خواهیم شد؛ پاندمیای که احتمالاً بسیار جدی خواهد بود." انستیتو پاستور سابقه طولانی در واکنش به بحرانهای سلامت جهانی دارد؛ این مؤسسه در اوایل شیوع کووید-۱۹، اولین آزمایشهای تشخیصی را توسعه داد و پروتکلهای لازم را در اختیار سازمان جهانی بهداشت (WHO) و آزمایشگاههای سراسر جهان قرار داد. اکنون نیز این نهاد معتبر، نسبت به این خطر تازه هشدار میدهد.
چرا آنفلوآنزای H5 یک تهدید جدی برای سلامت جهانی است؟
برخلاف بسیاری از سویههای ویروسی شناخته شده، بدن انسان در برابر انواع آنفلوآنزای H5 هیچگونه ایمنی طبیعی ندارد. در حالی که عموم مردم نسبت به ویروسهای فصلی مانند H1 و H3 دارای آنتیبادیهای خاصی هستند، ویروس H5 برای سیستم ایمنی بدن یک "ناشناخته کامل" است؛ وضعیتی که یادآور روزهای ابتدایی شیوع کووید-۱۹ است. اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که نگرانیها در مورد آنفلوآنزای H5 را افزایش میدهند:
ویروسهای آنفلوآنزا، برخلاف کووید-۱۹، تنها افراد سالمند یا دارای بیماری زمینهای را تهدید نمیکنند. کودکان و بزرگسالان سالم نیز در معرض خطر جدی قرار میگیرند.
برخی از زیرسویههای آنفلوآنزای H5، مانند H5N1 و H5N5، نرخ مرگومیر بسیار بالایی دارند که میتواند فاجعهبار باشد.
بنابراین، سناریوی یک پاندمی ناشی از H5 میتواند بسیار سنگین و حتی جدیتر از همهگیری کووید-۱۹ باشد.
ثبت نخستین مرگ انسانی ناشی از H5N5 در آمریکا؛ زنگ خطر تازه
پیش از این، موارد انسانی ابتلا به آنفلوآنزای H5 عمدتاً به دلیل تماس مستقیم و نزدیک با حیوانات آلوده گزارش میشد. برای مثال، شیوع زیرسویه H5N1 در مرغداریها و گاوهای شیری در ایالات متحده، نمونهای از این الگو بود که در آن موارد انسانی نادر بودند. اما تحولی نگرانکننده در این ماه رخ داد: برای نخستین بار، یک مورد ابتلا به زیرسویه H5N5 در ایالت واشینگتن آمریکا ثبت شد که منجر به مرگ بیمار، فردی با مشکلات زمینهای، گردید. این واقعه، نخستین مرگ انسانی تأیید شده ناشی از آنفلوآنزای H5N5 در تاریخ ایالات متحده است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۵، حدود ۱۰۰۰ مورد انسانی ابتلا به انواع آنفلوآنزای پرندگان به ثبت رسیده است. بیشتر این موارد در کشورهایی مانند مصر، اندونزی و ویتنام گزارش شدهاند و نکته قابل تأمل، نرخ مرگومیر حدود ۴۸ درصدی این بیماری در میان انسانهاست که به مراتب بالاتر از بسیاری از بیماریهای ویروسی شناخته شده است.
آمادگی و نظارت: خطر پاندمی H5 پایین اما غیرقابل چشمپوشی
با وجود تمامی نگرانیهای مطرح شده، متخصصان تأکید دارند که خطر فعلی شیوع گسترده آنفلوآنزای H5 در جمعیت انسانی همچنان پایین است. گرگوریو تورس، رئیس دپارتمان علمی سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH)، در این خصوص توضیح میدهد: "ما باید آماده باشیم، اما در حال حاضر میتوانید بدون نگرانی در طبیعت قدم بزنید یا مرغ و تخممرغ مصرف کنید. احتمال وقوع پاندمی وجود دارد، اما فعلاً بسیار پایین است."
با این حال، این آرامش نسبی نباید منجر به غفلت شود. دلایل لزوم هوشیاری مداوم در برابر آنفلوآنزای H5 عبارتند از:
خطر جهش: ویروسهای آنفلوآنزا به دلیل توانایی بالا در جهش و تطبیق با میزبانهای جدید شناخته شدهاند.
ناشناخته بودن ایمنی: نبود ایمنی طبیعی در انسانها، هرگونه انتقال مؤثر را به یک بحران بالقوه تبدیل میکند.
نظارت حیوانات: نظارت دقیق بر گسترش ویروس H5 در جمعیت پستانداران، از جمله گاوها و سایر حیوانات، برای شناسایی زودهنگام تغییرات ضروری است.
نهادهای بهداشتی و رسانههای معتبر جهانی، بر اهمیت نظارت دقیق و آمادگی برای مقابله با هرگونه سناریوی احتمالی تأکید میکنند. ثبت مرگ انسانی از H5N5 و ویژگیهای منحصربهفرد این ویروس، آن را به یکی از مهمترین چالشهای سلامت عمومی در سالهای آینده تبدیل کرده است.
مطالب مرتبط
- حرکات کششی ملایم؛ راهکاری اثربخش برای دستیابی به خوابی آرام و باکیفیت
- یوگای چشم به عنوان راهکاری نوین برای کاهش خستگی دیجیتالی و ارتقای سلامت بینایی معرفی شد
- مطالعات تازه، تاثیر قابل توجه سیاهدانه بر کاهش چربی خون و بهبود سلامت متابولیک را نشان میدهد
- افسانههای دیرینه دیابت فرو میریزند؛ قند تنها مقصر نیست و بیماری فراتر از تصور عمل میکند
لعیا آزاده
من فارغالتحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانههای دیجیتال برای تولید محتوا علاقهمند شدم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکههای اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناختهشده فعالیت میکنم. تلاش من این است که با بهرهگیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.