با فرا رسیدن هفته ملی دیابت و همزمان با روز جهانی دیابت در ۲۳ آبان (۱۴ نوامبر)، توجه‌ها بار دیگر به این بیماری خاموش جلب شده است. اما امسال، فدراسیون بین‌المللی دیابت شعاری محوری را برگزیده که از ارتباطی عمیق‌تر پرده برمی‌دارد: «دیابت و محیط کار». این انتخاب، زنگ خطری است که نشان می‌دهد فضایی که بخش عمده‌ای از عمر خود را در آن سپری می‌کنیم، تا چه حد می‌تواند در ابتلا یا پیشگیری از دیابت نقش‌آفرین باشد. تحلیل‌گران سلامت معتقدند که درک این ارتباط و اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه در محیط‌های کاری، گامی اساسی در کنترل شیوع فزاینده این بیماری است.
محیط کار: کانون پنهان چالش دیابت
در دنیای امروز، محیط کار نه تنها محل کسب درآمد، بلکه تبدیل به بخش جدایی‌ناپذیری از سبک زندگی افراد شده است. این تغییر، پیامدهای گسترده‌ای بر سلامت عمومی داشته و یکی از مهم‌ترین آن‌ها، افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ است. شعار «دیابت و محیط کار» برای سال ۲۰۲۵، تاکیدی بر این واقعیت است که عوامل شغلی، از بی‌تحرکی گرفته تا استرس‌های مزمن، می‌توانند مقاومت به انسولین را تشدید کرده و راه را برای این بیماری هموار سازند. این نگاه، مسئله دیابت را فراتر از یک چالش فردی، به یک مسئولیت مشترک برای کارفرمایان و کارمندان تبدیل می‌کند.
<
>
عوامل کلیدی تشدیدکننده دیابت در محیط کار
متخصصان غدد و متابولیسم بر این باورند که مجموعه‌ای از شرایط در محیط‌های شغلی مدرن، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد. شناخت این عوامل برای تدوین راهکارهای پیشگیرانه حیاتی است:
بی‌تحرکی طولانی و پشت میزنشینی: بسیاری از مشاغل امروزی به دلیل ماهیت اداری و کم‌تحرک، افراد را مجبور به نشستن طولانی‌مدت می‌کنند. این کاهش فعالیت بدنی، مقاومت سلول‌ها به انسولین را افزایش می‌دهد و کنترل قند خون را دشوار می‌سازد، که زمینه‌ساز اصلی پیش‌دیابت و دیابت نوع ۲ است.
استرس شغلی مزمن: فشارهای کاری مداوم، رقابت‌های ناسالم، عدم تعادل بین کار و زندگی، و استرس‌های ناشی از محیط کار، ترشح هورمون‌های ضدانسولین مانند کورتیزول را در بدن افزایش می‌دهد. دکتر شکور امیدی، رئیس انجمن حمایت از بیماران دیابتی ایران، تاکید دارد که استرس تا ۷۰ درصد در ابتلا به دیابت نقش دارد و کنترل آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
دسترسی محدود به غذای سالم و الگوهای غذایی نامنظم: در اغلب محیط‌های کاری، گزینه‌های غذایی سالم و مغذی کمیاب هستند و غذاهای آماده، فست‌فودها و تنقلات پرکالری به سهولت در دسترس قرار می‌گیرند. مصرف نامنظم وعده‌های غذایی و عدم دسترسی به میوه‌ها و سبزیجات تازه، به افزایش وزن و چاقی شکمی منجر می‌شود که از عوامل اصلی ابتلا به دیابت نوع ۲ محسوب می‌شوند.
اختلال در الگوی خواب به دلیل کار شیفتی: کار در شیفت‌های چرخشی یا شبانه، ریتم طبیعی شبانه‌روزی (سیرکادین) بدن را مختل می‌کند. این اختلال می‌تواند بر تنظیم هورمون‌های مؤثر بر سوخت‌وساز گلوکز تأثیر منفی بگذارد و در نتیجه، خطر ابتلا به دیابت را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
راهکارهای عملی برای پیشگیری از دیابت در محیط کار
برای مقابله با چالش دیابت در محیط کار، نیازمند رویکردی دوگانه هستیم: هم از سوی سازمان‌ها و کارفرمایان و هم از جانب کارکنان.
نقش سازمان‌ها و کارفرمایان در پیشگیری از دیابت:
طراحی محیط کاری فعال: تشویق کارکنان به استفاده از پله‌ها به جای آسانسور، ایجاد فضاهایی برای پیاده‌روی‌های کوتاه و استراحت‌های فعال، و برگزاری برنامه‌های ورزشی یا نرمش‌های گروهی در محل کار.
فراهم آوردن گزینه‌های غذایی سالم: ارائه غذاهای مغذی، کم‌چرب و کم‌قند در بوفه‌ها و رستوران‌های شرکتی، و تشویق به مصرف میوه و سبزیجات تازه به عنوان میان‌وعده.
مدیریت استرس و سلامت روان: برگزاری کارگاه‌های آموزش مدیریت استرس، ارائه مشاوره‌های روان‌شناختی و ایجاد فرهنگی که از سلامت روان کارکنان حمایت کند.
سیاست‌های حمایتی: اعمال سیاست‌های ساعت کاری منعطف، اطمینان از نور کافی و تهویه مناسب محیط کار، و فراهم کردن فرصت‌های استراحت کافی برای حفظ ریتم طبیعی بدن کارکنان.
وظایف و مسئولیت‌های فردی برای کنترل دیابت:
تحرک منظم: انجام حرکات کششی و نرمش‌های کوتاه در طول روز، پیاده‌روی در زمان استراحت و انتخاب پله به جای آسانسور.
انتخاب‌های غذایی هوشمندانه: آوردن میان‌وعده‌های سالم و مغذی از خانه، انتخاب غذاهای کم‌چرب و کم‌قند و پرهیز از مصرف بی‌رویه فست‌فودها.
مدیریت استرس شخصی: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی، مدیتیشن یا تمرینات تنفسی برای کنترل استرس‌های روزمره و بهبود کیفیت خواب.
اهمیت تشخیص زودهنگام و غربالگری دیابت
با وجود تمام اقدامات پیشگیرانه، آگاهی از وضعیت سلامت شخصی اهمیت بسزایی دارد. بسیاری از افراد از ابتلا به پیش‌دیابت یا حتی دیابت نوع ۲ بی‌خبرند که می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد.
تفاوت پیش‌دیابت و دیابت نوع ۲:
پیش‌دیابت: به شرایطی گفته می‌شود که قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی (زیر ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) اما پایین‌تر از محدوده دیابت است (بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر در آزمایش قند خون ناشتا). در این مرحله، با تغییر سبک زندگی می‌توان از ابتلا به دیابت کامل پیشگیری کرد.
دیابت نوع ۲: اگر قند خون ناشتا در چندین آزمایش پیاپی بالاتر از ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد به دیابت نوع ۲ مبتلا شده و دیگر راه برگشتی وجود ندارد؛ بلکه نیاز به مدیریت درمانی و تغییرات جدی در سبک زندگی دارد.
دکتر امیدی تاکید می‌کند: "تنها راه برای پی بردن به این که در معرض ابتلا به دیابت هستیم یا نه، این است که هر ۶ ماه یا سالانه یک بار حتما برای آزمایش خون یا چکاپ مراجعه کنیم." کنترل وزن و حفظ شاخص توده بدنی زیر ۲۵، به ویژه برای افرادی با سابقه خانوادگی دیابت، یک ضرورت حیاتی است. محیط کار می‌تواند عامل مهمی در سلامت یا بیماری ما باشد. با درک صحیح ارتباط دیابت و محیط کار و اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه، هم در سطح فردی و هم در سطح سازمانی، می‌توانیم گامی بلند در جهت کاهش شیوع این بیماری خاموش و حفظ سلامت نیروی کار جامعه برداریم.
مطالب مرتبط
- رازهای سرکه سیب و سه ترکیب معجزه‌آسا برای کنترل قند خون و نفخ
- بازگرداندن حافظه در پیری با فناوری CRISPR؛ امید تازه برای مقابله با زوال عقل
- سلامت قلب از نوجوانی در معرض تهدید است
- وزیر بهداشت اعلام کرد افراد فاقد بیمه درمانی روی تخت بیمارستان تحت پوشش قرار می‌گیرند
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.