غذاهای سرخ‌کردنی با طعم و عطر وسوسه‌انگیز خود، جایگاه ویژه‌ای در سفره‌های بسیاری از ما پیدا کرده‌اند. اما در پشت این لذت زبانی، حقایق تلخی در مورد آسیب‌های جدی به سلامت نهفته است. اخیراً سازمان جهانی بهداشت نیز با اشاره به برخی ترکیبات احتمالی سرطان‌زا در این دسته از غذاها، زنگ هشدار را به صدا درآورده و لزوم یافتن جایگزین‌های سالم برای سرخ کردن غذا را بیش از پیش نمایان ساخته است. این گزارش به بررسی مضرات پنهان سرخ کردن غذا و معرفی روش‌های نوین و سالم طبخ می‌پردازد.
مضرات پنهان؛ چرا سرخ کردن غذا برای سلامتی خطرناک است؟
مصرف بی‌رویه غذاهای سرخ‌کردنی، ریسک ابتلا به طیف وسیعی از بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. این غذاها سرشار از کالری و چربی‌های ناسالم، به‌ویژه چربی‌های ترانس هستند که می‌توانند به التهاب مزمن، استرس اکسیداتیو، و اختلال در عملکرد سیستم گوارشی منجر شوند. دکتر دواین پیرت، متخصص تغذیه، هشدار می‌دهد که این عادات غذایی، خطر چاقی، بیماری‌های قلبی-عروقی، و حتی برخی سرطان‌ها را به شدت بالا می‌برد.
یکی از نگرانی‌های اصلی در مورد سرخ کردن غذا، تشکیل ترکیب شیمیایی «آکریل‌آمید» است. این ترکیب که سازمان جهانی بهداشت آن را به عنوان یک ماده احتمالا سرطان‌زا برای انسان معرفی کرده، در اثر پخت مواد غذایی حاوی کربوهیدرات (مانند سیب‌زمینی و غلات) در دماهای بالا و به مدت طولانی ایجاد می‌شود. هرچه غذا بیشتر در روغن داغ غوطه‌ور شود، چربی بیشتری جذب می‌کند و در دماهای بالاتر، احتمال تشکیل این مواد سرطان‌زا نیز افزایش می‌یابد.
راهکارهای نوین: جایگزین‌های سالم برای سرخ کردن غذا کدامند؟
حذف کامل غذاهای سرخ‌کردنی ممکن است برای همه آسان نباشد، اما با انتخاب‌های هوشمندانه می‌توان مضرات آن‌ها را به حداقل رساند و از جایگزین‌های سالم برای سرخ کردن غذا بهره برد. متخصصان تغذیه چندین روش موثر را توصیه می‌کنند:
استفاده از سرخ‌کن‌های بدون روغن (هواپز): این دستگاه‌های محبوب، انقلابی در شیوه طبخ غذاهای “سرخ‌شده” ایجاد کرده‌اند. هواپزها با گردش هوای گرم و استفاده از حداقل روغن (یا حتی بدون روغن)، غذا را ترد و پخته می‌کنند. این روش به طور چشمگیری میزان چربی و کالری دریافتی را کاهش می‌دهد و امکان لذت بردن از طعم مشابه سرخ‌کردنی‌ها را با مضرات کمتر فراهم می‌آورد.
پخت با حداقل روغن و کنترل دما در خانه: زمانی که ناچار به استفاده از روغن هستید، انتخاب روغن‌های سالم‌تر مانند روغن زیتون، کانولا یا آووکادو (در دماهای مناسب) و استفاده از مقدار بسیار کم آن حیاتی است. همچنین، پخت در دمای پایین‌تر می‌تواند به کاهش تشکیل ترکیبات مضر مانند آکریل‌آمید کمک کند. متخصصان توصیه می‌کنند به جای غوطه‌ور کردن غذا در روغن، از روش‌هایی مانند تفت دادن سریع با یک برس روغن استفاده شود تا فقط سطح غذا طعم و بافت دلخواه را بگیرد.
خطرات غذاهای سرخ‌کردنی بیرون از خانه؛ هشداری برای سلامت عمومی
مصرف‌کنندگان باید در مورد غذاهای سرخ‌کردنی که در رستوران‌ها و فست‌فودها تهیه می‌شوند، محتاط باشند. اغلب این مراکز برای کاهش هزینه‌ها از روغن‌های ارزان‌تر و با کیفیت پایین استفاده می‌کنند که سرشار از چربی‌های اشباع و ترانس هستند. علاوه بر این، تعویض دیرهنگام روغن‌های سرخ‌کردنی و استفاده مکرر از آن‌ها در دماهای بالا، منجر به تولید ترکیبات بسیار سمی و سرطان‌زا می‌شود که سلامت مشتریان را به شدت تهدید می‌کند. بنابراین، انتخاب بهترین جایگزین‌های سالم برای سرخ کردن غذا، به‌ویژه در محیط‌های خارج از خانه، نیازمند آگاهی و دقت است.
فراتر از جایگزین‌ها؛ نگاهی به روش‌های سالم دیگر پخت و پز
علاوه بر جایگزین‌های مستقیم برای سرخ کردن غذا، روش‌های پخت‌وپز دیگری نیز وجود دارند که به حفظ حداکثری مواد مغذی و کاهش چربی‌های اضافی کمک می‌کنند و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند:
بخارپز کردن: این روش، ویتامین‌ها و مواد معدنی را به بهترین شکل حفظ می‌کند و نیازی به اضافه کردن روغن ندارد.
آب‌پز کردن: یک روش ساده و موثر برای پخت انواع سبزیجات، گوشت و حبوبات است.
کباب کردن یا گریل کردن: با استفاده از حداقل روغن، طعمی دودی و دلپذیر به غذا می‌دهد.
پخت در فر (Baking): مناسب برای انواع غذاها از مرغ و ماهی گرفته تا سبزیجات، با امکان استفاده از حداقل روغن.
تفت دادن با آب یا آب‌مرغ: به جای روغن، می‌توان از کمی آب، آب‌مرغ یا آب‌سبزیجات برای تفت دادن مواد استفاده کرد.
در نهایت، انتخاب جایگزین‌های سالم برای سرخ کردن غذا نه تنها یک گام مهم در جهت بهبود سلامت فردی است، بلکه می‌تواند فرهنگ غذایی جامعه را نیز متحول سازد. با آگاهی از مضرات و انتخاب روش‌های پخت‌وپز هوشمندانه‌تر، می‌توانیم از طعم غذا لذت ببریم و در عین حال، بدنی سالم‌تر و پرانرژی‌تر داشته باشیم.
مطالب مرتبط
- تغذیه سالم بعد از ۵۰ سالگی: ۱۰ ماده غذایی کلیدی برای حفظ جوانی و شادابی
- سالم‌ترین روش پخت سبزیجات را چگونه انتخاب کنیم؟
- مرغ مراکشی با سس هریسه طعمی اصیل از شمال آفریقا
- کوکی رژیمی با جو دوسر پرک انتخابی سالم و کم‌کالری برای میان‌وعده
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.