شرکت مایکروسافت اخیراً تصمیم گرفت دسترسی نهادهای ارتش رژیم اسرائیل — از جمله واحد اطلاعاتی معروف به «۸۲۰۰» — را به مجموعهای از سرویسهای ابری و همکاری خود محدود کند. این اقدام که با عنوان «قطع خدمات مایکروسافت» در رسانهها گزارش شده، پس از افشاگریهای تحقیقاتی درباره استفاده از پلتفرمهای این شرکت برای ذخیره و پردازش انبوه دادههای نظارتی فلسطینیان و فشار کارمندان و سرمایهگذاران اتخاذ شد.
چه اتفاقی افتاد — شرح کوتاه
مطابق گزارشهای منتشرشده در رسانههای بینالمللی، از جمله گزارشی که روزنامه گاردین با همکاری چند نشریه محلی منتشر کرد، واحد ۸۲۰۰ از ظرفیت پلتفرم ابری Azure برای جمعآوری، ذخیره و پردازش حجم عظیمی از تماسها و دادههای ارتباطی غیرنظامیان فلسطینی استفاده کرده است. مایکروسافت پس از بررسی تخطی از شرایط خدمات (Terms of Service) و با اشاره به مخاطرات حقوق بشری، دسترسی این واحد به برخی سرویسها را مسدود کرد؛ اقداماتی که در محافل بینالمللی با عنوان «قطع خدمات مایکروسافت» منعکس شد.
سرویسهای محدودشده در قطع خدمات مایکروسافت
در فرایند «قطع خدمات مایکروسافت»، دسترسی به چند دسته سرویس مورد اشاره قرار گرفته است:
- سرویسهای ابری Azure و برخی ابزارهای ذخیرهسازی و پردازش داده؛
- پلتفرمهای توسعه و میزبانی مانند GitHub و ابزارهای همکاری از قبیل Microsoft Teams و Office 365.
این محدودسازی بهمعنای ممانعت از استفاده از ظرفیتهای پردازشی، ذخیرهسازی و قابلیتهای هوش مصنوعی برای پروژههای مشخص گزارششده است.
چرا مایکروسافت دسترسی را قطع کرد؟ مبنای حقوقی و اخلاقی
شرکتهای فناوری بزرگ معمولاً در توافقنامههای خدماتی خود مواردی را منع کردهاند که منجر به نقض حقوق بشر یا استفاده نظامی غیرقانونی شود. در این مورد، مایکروسافت اعلام کرد فناوریهایش نباید برای تسهیل «نظارت گسترده» بر غیرنظامیان بهکار گرفته شوند. دلایل اصلی قطع خدمات مایکروسافت عبارتاند از:
- نقض احتمالی شرایط استفاده از سرویس و سوءاستفاده از ظرفیتهای ابری برای نگهداری و پردازش دادههای حساس؛
- نگرانیهای جدی حقوق بشری و امنیتی که بهرهبرداری از این ابزارها برای جمعآوری تماسها ایجاد میکرد؛
- فشار داخلی از سوی کارکنان و فشار بیرونی سرمایهگذاران و گروههای مدنی برای توقف همکاری در مواردی که با استانداردهای حقوق بشری تعارض دارد.
مایکروسافت پیشتر هم در مواردی که استفاده از فناوری به نقض حقوق بشر منجر شده، محدودیتهایی اعمال کرده و بهصورت عمومی سیاستهایی در زمینه دفاع از حقوق بشر و استفاده اخلاقی از تکنولوژی اعلام نموده است.
واحد ۸۲۰۰ و ابعاد فنی موضوع
واحد ۸۲۰۰ شاخه اطلاعاتی ارتش اسرائیل است که در زمینه جمعآوری و تجزیهوتحلیل دادههای ارتباطی فعالیت میکند. گزارشها حاکی از آن است که پروژه نظارتی یادشده توانسته بود حجم عظیمی از تماسها و پیامها را در یک مرکز داده ابری خارجی (از جمله مراکز داده در هلند) جمعآوری کند؛ رقمی که در برخی گزارشها تا چند هزار ترابایت ذکر شد. ترکیب ذخیرهسازی ابری، تحلیل هوش مصنوعی و دادههای ارتباطی امکان تحلیل سریع و مقیاسپذیر را فراهم میکند که در صورت استفاده غیرقانونی، پیامدهای جدی حقوق بشری خواهد داشت.
پیامدها و اهمیت قطع خدمات مایکروسافت
قطع خدمات مایکروسافت فراتر از یک تصمیم فنی است و پیامدهای زیر را در پی دارد:
- هشدار به دولتها و نهادهای امنیتی درباره محدودیتهای قانونی و اخلاقی در استفاده از تکنولوژی خصوصی؛
- افزایش نقش شرکتهای فناوری در پاسداری از حقوق بشر و ارزیابی مخاطرات پروژههای مشتریان؛
- پیچیدگیهای حقوقی و دیپلماتیک در تعامل میان شرکتهای بینالمللی، دولتها و قوانین ملی و بینالمللی.
برای مثال، از منظر فنی، اگر یک آژانس اطلاعاتی بهطور خودسرانه از امکانات پردازش داده استفاده کند، شرکت ارائهدهنده خدمات ممکن است مسئولیت حقوقی، شهرتی و حتی مالی را متحمل شود؛ بنابراین قطع دسترسی ابزاری برای مدیریت این ریسک است.
نکات تکمیلی و منابع مستدل
- گزارشهای تحقیقاتی بینالمللی (مانند گزارشهای منتشرشده توسط گاردین و همکاران محلی) مبنای عمومی این افشاگریها بودهاند؛ چنین افشاهایی پیشتر نیز باعث بررسیهای داخلی و خارجی بر شرکتها شدهاند.
- شرکتهای بزرگ فناوری معمولاً اسناد سیاست حقوق بشری و استفاده مسئولانه فناوری دارند؛ مراجع مطرح در این حوزه از جمله سازمان ملل و گروههای حقوق بشری بر شفافیت و مسئولیتپذیری شرکتها تاکید دارند.
- از منظر حقوق بینالملل، ادعاهای جدی مانند گزارش کمیسیونهای تحقیق سازمان ملل درباره وقایع در غزه، فضای سیاسی و حقوقی پیرامون چنین تصمیماتی را پیچیدهتر میکند و شرکتها را در معرض داوری عمومی و قانونی قرار میدهد.
جمعبندی
اقدام «قطع خدمات مایکروسافت» برای نهادهای مرتبط با اقدامات نظارتی گسترده، نمونهای از چگونگی تأثیر افشاگریهای رسانهای، فشار کارکنان و اصول حقوق بشری بر تصمیمگیری شرکتهای فناوری است. این موضوع نشان میدهد که ارائهدهندگان خدمات ابری و هوش مصنوعی دیگر صرفاً فروشنده ابزار نیستند؛ آنها در زنجیره مسئولیت استفاده از فناوری نیز سهیم و ملزم به اتخاذ تصمیمات اخلاقی و حقوقی هستند. آینده این پرونده وابسته به بررسیهای بیشتری است که ممکن است از منظر حقوقی و سیاسی پیامدهای گستردهتری داشته باشد.
لعیا آزاده
من فارغالتحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانههای دیجیتال برای تولید محتوا علاقهمند شدم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکههای اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناختهشده فعالیت میکنم. تلاش من این است که با بهرهگیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.