در روزهای اخیر، تصویری از قابلیت جدیدی در یکی از اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی با عنوان «سفر در سکوت» در فضای مجازی منتشر شده که واکنش‌های متعددی را در پی داشته است. طبق توضیحات ارائه‌شده، مسافران با پرداخت مبلغی اضافه می‌توانند از راننده بخواهند در طول مسیر هیچ‌گونه گفت‌وگویی با آنها نداشته باشد. این قابلیت که فعلاً به‌صورت آزمایشی برای برخی کاربران فعال شده، به‌نوعی پاسخی به نیاز روزافزون افراد برای حفظ آرامش در سفرهای شهری است.
با این حال، نکته جالب توجه آنجاست که اگر راننده تمایل به صحبت با مسافر داشته باشد، می‌تواند مبلغ پرداختی را دو برابر کرده و به مسافر بازگرداند تا سکوت شکسته شود! این موضوع با واکنش‌های طنز و جدی کاربران فضای مجازی همراه شده و برخی آن را راهی برای کسب درآمد بیشتر توسط رانندگان دانسته‌اند.
تاکسی؛ از وسیله حمل‌ونقل تا محفل گفت‌وگوهای اجتماعی
گفت‌وگوهای داخل تاکسی، چه در خودروهای سنتی و چه در تاکسی‌های اینترنتی، سال‌هاست که به بخشی از فرهنگ شهری تبدیل شده‌اند. بسیاری از رانندگان، به‌واسطه ارتباط روزانه با افراد مختلف، خود را منبعی از اخبار و تحلیل‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می‌دانند. این گفت‌وگوها گاه به بحث‌های جدی و حتی خصوصی کشیده می‌شوند که ممکن است برای برخی مسافران ناخوشایند باشد.
تقی آزاد ارمکی، جامعه‌شناس، در گفت‌وگویی با همشهری، ریشه این رفتار را در نبود فضاهای گفت‌وگوی عمومی در جامعه می‌داند. او معتقد است که تاکسی‌ها به‌دلیل فقدان محافل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، به محل تبادل اطلاعات و بیان دغدغه‌های فردی تبدیل شده‌اند. حتی در مواردی که راننده با نصب نوشته‌ای از مسافران می‌خواهد وارد بحث‌های سیاسی نشوند، همین نوشته خود بهانه‌ای برای آغاز بحث‌های سیاسی می‌شود.
نبود محافل اجتماعی؛ عامل انتقال گفت‌وگوها به فضای تاکسی
حسین امامی‌جاجرمی، دیگر جامعه‌شناس، نیز بر این باور است که کاهش فضاهای گفت‌وگوی اجتماعی مانند قهوه‌خانه‌های سنتی، کتابخانه‌های محلی و نشست‌های حزبی، باعث شده مردم برای بیان نظرات و شنیدن اخبار، به گفت‌وگوهای داخل تاکسی روی بیاورند. او تأکید می‌کند که نبود شعبه‌های محلی احزاب سیاسی و تشکل‌های مردمی، زمینه‌ساز انتقال این تعاملات به فضای محدود و غیررسمی تاکسی‌ها شده است.
از تحلیل‌های سطحی تا خطرات اجتماعی
در برخی موارد، گفت‌وگوهای داخل تاکسی از سطح تحلیل‌های ساده فراتر رفته و به بحث‌های عمیق‌تر و حتی خطرناک تبدیل می‌شوند. نمونه‌هایی از پرونده‌های قضایی مرتبط با این تعاملات، مانند پرونده قتل الهه حسین‌نژاد، نشان می‌دهند که گاه این فضاها می‌توانند زمینه‌ساز آسیب‌های جدی اجتماعی شوند. آزادارمکی هشدار می‌دهد که برخی جوانان ممکن است در همین فضاها توسط افراد سودجو شناسایی و جذب شوند.
راهکار چیست؟
کارشناسان معتقدند که برای کاهش گفت‌وگوهای ناخواسته در تاکسی‌ها و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی، باید به ایجاد و تقویت فضاهای گفت‌وگوی اجتماعی در سطح محله‌ها و شهرها توجه شود. ایجاد کافه‌های محلی، نشست‌های فرهنگی، تشکل‌های مردمی و رسانه‌های قابل اعتماد می‌تواند جایگزینی سالم برای این تعاملات باشد و سفرهای شهری را به تجربه‌ای آرام‌تر و ایمن‌تر تبدیل کند.
در نهایت، فعال شدن گزینه «سفر در سکوت» شاید راه‌حلی موقت برای حفظ آرامش مسافران باشد، اما ریشه اصلی این مسئله در ساختار اجتماعی و فرهنگی شهرها نهفته است؛ جایی که تاکسی‌ها به ناچار جای خالی محافل گفت‌وگو را پر کرده‌اند.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.