سرفه و خلط مزمن از شاخص‌ترین علائم برونشیت مزمن (یک زیرمجموعه از بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD) است؛ وضعیتی که طبق پیش‌بینی سازمان جهانی بهداشت تا سال ۲۰۳۰ به سومین علت مرگ‌ومیر در جهان بدل خواهد شد. تشخیص سریع و مدیریت اصولی این بیماری، علاوه بر کاهش خطر عوارض جدی، کیفیت زندگی بیماران را تا ۴۰ درصد بهبود می‌بخشد.
مفهوم سرفه و خلط مزمن در برونشیت مزمن
برونشیت مزمن بر اساس تعریف گلد (GOLD)، زمانی مطرح می‌شود که فرد بیش از سه ماه در سال و حداقل دو سال متوالی دچار سرفه و خلط مزمن باشد؛ بدون آن‌که علائم عفونت حاد تنفسی (مانند تب یا چرک خلط) غالب باشد. برخلاف تصور رایج، تجمع مداوم خلط در مسیرهای هوایی، لزوماً نشانه باکتری نیست و مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک بدون ارزیابی دقیق اسپیرومتری یا تصویرسازی، نه‌تنها مؤثر نیست بلکه می‌تواند مقاومت دارویی را تشدید کند.
عوامل خطر و تشخیص سرفه و خلط مزمن
مطالعات نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد بیماران مبتلا به برونشیت مزمن سابقه طولانی‌مدت سیگار کشیدن دارند؛ اما دود دست‌دوم و آلودگی هوا نیز در ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد نقش دارد. برای شناسایی به‌موقع، به کسانی که:
- سابقه مصرف روزانه بیش از ۱۰ نخ سیگار به مدت ۱۰ سال و بیشتر دارند
- در محیط‌های صنعتی یا پر از ذرات معلق (PM2.5) کار می‌کنند
- سرفه و خلط روزانه بیش از سه ماه در سال را تجربه می‌کنند
باید تست‌های تنفسی (اسپیرومتری) و تصویربرداری ریه (رادیوگرافی یا CT اسکن) انجام شود. شاخص FEV1/FVC کمتر از ۷۰٪ پس از اسپری برونکودیلاتور، تشخیص نهایی COPD را تأیید می‌کند.
اصول درمان سرفه و خلط مزمن در برونشیت مزمن
مهم‌ترین گام در مدیریت سرفه و خلط مزمن، ترک سیگار و حذف آلاینده‌های محیطی است. بر اساس دستورالعمل‌های گلد، درمان دارویی شامل:
- برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر (SABA) و بلنداثر (LABA) برای باز کردن مجاری هوایی
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS) در بیماران با نوسانات قابل توجه یا سابقه تشدید مکرر
علاوه بر داروها، تدابیر حمایتی مانند اکسیژن‌تراپی در منزل (برای SaO₂ زیر ۹۰٪)، واکسیناسیون سالانه آنفولانزا و واکسن پنج‌ساله پنوموکوک، طبق توصیه CDC، برای جلوگیری از عوارض تهدیدکننده جان ضروری است.
توصیه‌های تکمیلی برای کنترل سرفه و خلط مزمن
- شرکت در برنامه‌های ترک سیگار و بازتوانی ریوی؛ طبق مطالعات، حمایت رفتاری و تمرینات تنفسی توانایی تحمل فعالیت بدنی را تا ۳۰٪ افزایش می‌دهد.
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض دود دست‌دوم، آلودگی خیابان یا محل کار و استفاده از ماسک N95 در هوای آلوده.
شناخت به‌موقع سرفه و خلط مزمن و مراجعه به فوق‌تخصص ریه، کلید پیشگیری از پیشرفت COPD و کاهش ۵۰ درصدی خطر بستری شدن در بیمارستان است.
منابع:
- Hamshahrionline.ir: سرفه و خلط مزمن نشانه چیست؟
- GOLD Guidelines for COPD Diagnosis and Management, 2024
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Vaccination Recommendations for COPD Patients, 2023
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.