افزایش نگران‌کننده سن ازدواج در کشور به پدیده‌ای با پیامدهای عمیق اجتماعی و جمعیتی تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهد که ایرانیان کنونی در مقایسه با نیم قرن پیش، به‌طور متوسط حدود پنج سال دیرتر زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند. این روند صعودی، حالا با شتابی بی‌سابقه در حال پیشروی است و کارشناسان نسبت به تبعات آن بر ساختار جمعیتی و پویایی اجتماعی هشدار می‌دهند.
روند صعودی سن ازدواج؛ آمارها چه می‌گویند؟
بررسی داده‌های رسمی حاکی از یک سیر فزاینده در سن اولین ازدواج طی دهه‌های اخیر است. در سال ۱۳۵۵، دختران ایرانی به‌طور متوسط در ۱۹.۷ سالگی و پسران در ۲۴.۱ سالگی ازدواج می‌کردند. اما این ارقام در طول بیست سال به ترتیب به ۲۲.۴ و ۲۵.۶ سال در سال ۱۳۷۵ و سپس به ۲۳.۲ و ۲۷.۳ سال در سال ۱۳۹۵ رسید. این به معنای افزایش حدود دو سال در هر دو دهه است. اما جدیدترین آمار سازمان ثبت احوال سرعت نگران‌کننده‌تری را نشان می‌دهد:
میانگین سن ازدواج برای زنان از ۲۳.۶ سال در سال ۱۴۰۰ به ۲۴.۲ سال در ۷ ماهه اول سال ۱۴۰۴ رسیده است.
برای مردان نیز این میانگین از ۲۷.۸ سال به ۲۸.۳ سال افزایش یافته است.
این داده‌ها نشان می‌دهد که در فاصله تنها چهار سال، میانگین سن ازدواج حدود یک سال افزایش یافته است؛ پدیده‌ای که پیشتر در بازه‌های زمانی یک دهه‌ای رخ می‌داد. این شتاب فزاینده، نگرانی‌ها را درباره آینده تشکیل خانواده در ایران دوچندان کرده است.
تهران پیشتاز دیرکرد در سن ازدواج
اختلاف در سن ازدواج در مناطق مختلف کشور و به‌ویژه در کلانشهرها آشکار است. پایتخت‌نشینان و ساکنان شهرهای بزرگ، به‌طور محسوسی دیرتر از میانگین کشوری ازدواج می‌کنند. در تهران، میانگین سن ازدواج برای دختران تا ۳ سال و برای پسران تا ۲ سال بالاتر از متوسط کشوری است. این شکاف آماری نشان می‌دهد که عوامل مرتبط با شهرنشینی سریع، هزینه‌های زندگی بالا و تغییرات فرهنگی، نقش مهمی در تأخیر سن ازدواج در مناطق شهری ایفا می‌کنند. تحلیلگر جمعیت، علی‌اکبر محزون، نیز بر این نکته تأکید می‌کند که شاخص سن ازدواج در کلانشهرها به وضوح با سطح هر استان و کشور متفاوت است.
تجرد قطعی و زنگ خطر جمعیت
ادامه این روند صعودی سن ازدواج، پیامدهای جدی برای آینده جمعیتی کشور به همراه دارد. با فرض ثبات این شتاب، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۱۴۳۰، دختران قبل از ۳۰ سالگی و پسران قبل از ۳۵ سالگی ازدواج نکنند. این سال مصادف با زمانی است که جمعیت ایران به ۱۰۰ میلیون نفر می‌رسد و یک‌سوم آن را سالمندان تشکیل خواهند داد؛ اتفاقی که به شدت جمعیت فعال و مولد کشور را کاهش می‌دهد.
آمارها همچنین از افزایش پدیده "تجرد قطعی" خبر می‌دهند. مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت، از وجود ۱۱.۷ میلیون دختر و ۱۲.۹ میلیون پسر زیر ۲۰ سال مجرد سخن می‌گوید. همچنین، علیرضا رحیمی، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، اعلام کرده است که ۱۷ میلیون نفر شامل ۹.۵ میلیون مرد و ۷.۵ میلیون زن ۴۵ ساله در ایران وجود دارند که هرگز ازدواج نکرده‌اند. در معیارهای جمعیتی، این سن به عنوان "تجرد قطعی" شناخته می‌شود و زنگ خطری جدی برای پویایی خانواده و جامعه به شمار می‌رود.
تسهیلات ازدواج؛ راهکارهای ناکافی و چالش‌های عمیق‌تر
در مواجهه با این معضل، دولت‌ها و نهادهای ذی‌ربط تلاش کرده‌اند با ارائه تسهیلاتی نظیر وام ازدواج، جوانان را به تشکیل خانواده ترغیب کنند. اما کارشناسان معتقدند این مشوق‌ها به تنهایی گره‌گشا نخواهد بود. به عنوان مثال، وام ۳۰۰ میلیون تومانی برای هر زوج (مجموعاً ۶۰۰ میلیون تومان) اگرچه می‌تواند معادل رهن یک خانه در شهر باشد، اما با توجه به نرخ تورم کنونی و افزایش اجاره‌بها، کفایت لازم را ندارد.
پژوهشگر جمعیت، علی‌اکبر محزون، با انتقاد از ناکارآمدی برخی تسهیلات می‌گوید: "اگر مشوق‌ها مثل وام ازدواج، معضل جامعه هدف را نشانه گیری نکند، به نتیجه نمی‌رسد و میانگین سن ازدواج با این کار پایین نمی‌آید." او تأکید می‌کند که هزینه‌های تشکیل خانواده بسیار فراتر از وام ازدواج است و شامل مسکن، غذا، حمل‌ونقل، سلامت و آموزش می‌شود. در نتیجه، هدایت بودجه محدود دولت و منابع بانک‌ها به سمت حل این چالش‌های زیربنایی، به جای صرف آن برای وام‌های بی‌هدف، ضروری به نظر می‌رسد. به عبارت دیگر:
مسکن و هزینه‌های بالای آن، بزرگترین مانع پیش روی جوانان برای ازدواج است.
تورم و افزایش هزینه‌های زندگی، اثر تسهیلاتی مانند وام ازدواج را خنثی می‌کند.
برای مقابله با پدیده افزایش سن ازدواج و حفظ بنیان خانواده، نیاز به رویکردی جامع و چندجانبه است که نه تنها به مشوق‌های مالی، بلکه به حل ریشه‌ای مشکلات اقتصادی، اشتغال، و حتی مسائل فرهنگی و اجتماعی جوانان بپردازد. تنها در این صورت می‌توان امید داشت که روند فعلی تغییر کرده و پویایی دوباره به تشکیل خانواده در ایران بازگردد.
مطالب مرتبط
- بغض مهران احمدی و روایت وطن‌پرستی؛ «اگر دشمن حمله کند، اسلحه برمی‌دارم»
- جعفر جکسون در نقش مایکل جکسون می‌درخشد؛ تریلر فیلم Michael منتشر شد
- روایت نرگس محمدی از خواستگار عجیب در زمان سریال ستایش
- هشدار یخبندان و وزش باد شدید در جنوب شرق کشور
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.