دیابت، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن متابولیک در جهان، به‌دلیل اختلال در تولید یا عملکرد انسولین، منجر به افزایش غیرطبیعی قند خون می‌شود. این بیماری نه‌تنها سلامت جسمی را تهدید می‌کند، بلکه با عوارض متعدد قلبی، کلیوی، چشمی و عصبی، کیفیت زندگی فرد را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در سال‌های اخیر، روند ابتلا به دیابت در ایران و بسیاری از کشورهای جهان رو به افزایش بوده است. سبک زندگی کم‌تحرک، تغذیه نامناسب، چاقی و حتی آلودگی هوا از جمله عوامل مؤثر در شیوع این بیماری هستند.
دیابت؛ بیماری خاموش با پیامدهای گسترده
دیابت در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد، اما نشانه‌هایی مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار، خستگی مداوم، کاهش یا افزایش وزن ناگهانی، تاری دید و کندی در بهبود زخم‌ها از علائم هشداردهنده آن هستند.
در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، دیابت می‌تواند منجر به نابینایی، نارسایی کلیه، بیماری‌های قلبی‌عروقی، زخم‌های مزمن و حتی قطع عضو شود. همچنین این بیماری با سندروم متابولیک همراه است که کنترل فشار خون و چربی خون را نیز دشوار می‌سازد.
پرخطرترین بازه سنی ابتلا به دیابت
بر اساس گفت‌وگوی انجام‌شده با دکتر مریم پیمانی، پژوهشگر مرکز تحقیقات دیابت دانشگاه علوم پزشکی تهران، سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی به‌عنوان یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی، بیشترین خطر ابتلا به دیابت نوع دو را دارد. این بازه سنی که دوران فعالیت حرفه‌ای و اجتماعی افراد محسوب می‌شود، در صورت ابتلا به دیابت، می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری، ازکارافتادگی و تحمیل هزینه‌های سنگین درمانی شود.
با این حال، تغییرات سبک زندگی در دهه‌های اخیر باعث شده است که دیابت نوع دو در کودکان و نوجوانان نیز مشاهده شود؛ پدیده‌ای نگران‌کننده که زنگ خطر جدی برای سلامت نسل آینده به شمار می‌رود.
عوامل خطر و دلایل افزایش شیوع دیابت
مطالعات ملی نشان می‌دهند که سه عامل اصلی در افزایش شیوع دیابت در ایران عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی پرکالری و مصرف بالای فست‌فودها
- کاهش فعالیت بدنی و سبک زندگی کم‌تحرک
- آلودگی هوا و عوامل محیطی
اگرچه برخی عوامل مانند وراثت و سابقه خانوادگی قابل کنترل نیستند، اما اصلاح تغذیه، افزایش تحرک و کاهش مواجهه با آلاینده‌ها می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از دیابت ایفا کند.
با وجود تعهد ایران به کاهش ۲۰ درصدی شیوع دیابت طبق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، آمارها نشان می‌دهند که نه‌تنها این هدف محقق نشده، بلکه روند ابتلا همچنان صعودی است.
دیابت فقط قند خون را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد
دیابت یک بیماری چندوجهی است که علاوه بر افزایش قند خون، عملکرد سایر سیستم‌های بدن را نیز مختل می‌کند. بیماران دیابتی در معرض عوارض حاد مانند افت شدید قند خون و کوما، و عوارض مزمن مانند آسیب‌های عصبی، بیماری‌های قلبی، نارسایی کلیه و مشکلات بینایی قرار دارند.
در ایران، بخش قابل توجهی از موارد دیالیز و قطع عضو ناشی از دیابت گزارش شده است. بدون اقدامات مؤثر در زمینه آموزش، پیشگیری و اصلاح سبک زندگی، بار اقتصادی و اجتماعی این بیماری به‌طور فزاینده‌ای افزایش خواهد یافت.
پیش‌دیابت؛ مرحله هشدار قبل از بیماری
افرادی که قند خون ناشتا در آن‌ها بالاتر از حد طبیعی است اما هنوز به معیارهای تشخیص دیابت نرسیده‌اند، در وضعیت پیش‌دیابت قرار دارند. این گروه در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت نوع دو و عوارض مزمن آن هستند.
آموزش سبک زندگی سالم از سنین پایین، به‌ویژه از طریق برنامه‌های آموزشی در مدارس، می‌تواند نقش مهمی در کاهش شیوع دیابت ایفا کند. استفاده از روش‌های نوین مانند بازی‌وارسازی (Gamification) برای آموزش تغذیه سالم و فعالیت بدنی، نه‌تنها کودکان بلکه خانواده‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دیابت در کودکان؛ ضرورت آموزش و حمایت
دیابت نوع یک در کودکان، که نیازمند تزریق روزانه انسولین است، می‌تواند چالش‌های روانی و جسمی زیادی برای کودک و خانواده ایجاد کند. آموزش مربیان مدارس برای حمایت از کودکان دیابتی و ایجاد محیطی امن و پذیرنده، از ضرورت‌های مهم در مدیریت این بیماری است.
استفاده از الگوهای موفق مانند ورزشکاران یا شخصیت‌های شناخته‌شده مبتلا به دیابت، می‌تواند به کودکان انگیزه دهد و از احساس ناامیدی جلوگیری کند. همچنین والدین باید آموزش‌های لازم در زمینه سلامت روان و مدیریت بیماری را دریافت کنند تا بتوانند با استرس‌های ناشی از این شرایط کنار بیایند.
جمع‌بندی
دیابت بیماری‌ای است که می‌تواند در هر سنی آغاز شود، اما سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی و همچنین دوران کودکی و نوجوانی از حساس‌ترین بازه‌های زمانی برای شروع آن هستند. پیشگیری از دیابت نیازمند رویکردی جامع شامل آموزش، اصلاح سبک زندگی، تغذیه سالم و افزایش فعالیت بدنی است.
بدون اقدامات فوری و مؤثر، دیابت نه‌تنها سلامت فردی بلکه اقتصاد و سلامت عمومی جامعه را تهدید خواهد کرد. آگاهی، غربالگری منظم و حمایت از گروه‌های پرخطر، کلید کنترل این بیماری خاموش است.
لعیا آزاده
من فارغ‌التحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال برای تولید محتوا علاقه‌مند شدم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناخته‌شده فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که با بهره‌گیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.