یک کلاه نمدی پشمی ۱۶۰۰ ساله که نمادی بینظیر از پوشاک دوره اوایل مسیحیت در مصر باستان است، پس از سالها مرمت دقیق، مجدداً به نمایش گذاشته شد. این اثر تاریخی که توسط مصرشناس برجسته انگلیسی، سِر فلیندرز پتری، در اوایل قرن بیستم کشف شده بود، اکنون در موزهای در انگلستان، داستان شگفتانگیز خود را روایت میکند و بینشی عمیق از سبک زندگی و هنر باستانی آن دوران ارائه میدهد.
رونمایی از کلاه نمدی باستانی: میراثی از دل صحراهای مصر
این کلاه نمدی که از جنس پشم بافته شده و رنگهای متنوعی دارد، متعلق به دوره قبطی (اوایل مسیحیت) در مصر است. اهمیت این کلاه به دلیل کمیابی آن دوچندان میشود؛ این اثر یکی از تنها سه نمونه شناختهشده از این نوع کلاه در جهان است که تا به امروز باقی مانده و در میان آنها نیز بهترین نمونه از نظر سلامت و حفظ ساختار محسوب میشود. سِر فلیندرز پتری، مصرشناس نامدار بریتانیایی، این کلاه باستانی را در سال ۱۹۱۱ و در کاوشهای خود در محوطه باستانی لاهون واقع در منطقه فیوم مصر کشف کرد. پتری که نقش بسزایی در شناخت تمدن مصر باستان ایفا کرده و به دلیل روشهای نوآورانه در حفاریهای باستانشناسی شناخته میشود، این یافته ارزشمند را به موزه چادویک در بولتون انگلستان اهدا کرد. کشف این کلاه نمدی در کنار مجموعهای از پوشاک دیگر، گواهی بر مهارت بینظیر بافندگی در دوران قبطی است.
جزئیات خیرهکننده کلاه نمدی: شاهکاری از صنعتگری باستانی
طراحی این کلاه نمدی پشمی، نمادی از کاربری و زیباییشناسی دوره خود است. ساختار مخروطی آن از چهار بخش پارچهای دوخته شده تشکیل شده و در مرکز آن یک برجستگی مدور (گره) قرار دارد. قطر تقریبی کلاه ۳۹/۵ سانتیمتر است و بخش عمده آن از نمد قهوهای رنگ ساخته شده است. لبه پهن کلاه از نمد قرمز تیره و حاشیههای آن با پارچه پشمی سبز رنگ دوزندگی شده که در نهایت به پارچه پشمی آبی ختم میشود. داخل کلاه نیز با نمد سفید آسترکشی شده است. درزهای این کلاه با بخیههای ظریف و نامرئی کار شدهاند، در حالی که لبه بیرونی آن دارای بخیههای تزئینی زنجیرهای است که نشان از دقت و ظرافت صنعتگران آن دوره دارد.
کارشناسان موزه بولتون بر این باورند که این کلاه نمدی احتمالاً برای یکی از نیروهای نظامی رومی اشغالگر ساخته شده است، چرا که شباهت زیادی به کلاههای رومی رایج در سده سوم میلادی دارد. با این حال، نظریه دیگری نیز مطرح است که این کلاه ممکن است اقتباسی از طرحهای رومی باشد تا محافظت بیشتری در برابر آفتاب سوزان و طوفانهای شن صحرای مصر برای پوشنده آن فراهم آورد.
دوران قبطی و جایگاه کلاه نمدی در بستر فرهنگی آن زمان
دوره قبطی در مصر، از حدود سال ۳۹۵ میلادی و همزمان با فروپاشی امپراتوری روم آغاز شد. در این دوره، مسیحیت در سراسر امپراتوری روم گسترش یافته بود و در اواسط قرن چهارم میلادی، زبان و فرهنگ قبطی که از عناصر بومی مصر الهام گرفته بود، در میان مسیحیان این منطقه رواج یافت. این دوره شاهد شکوفایی هنر و صنعت، بهویژه در زمینه نساجی بود.
منسوجات قبطی که از تدفینهای مسیحیان اولیه در منطقه فیوم به دست آمدهاند، شهرت جهانی دارند. این آثار با ویژگیهای زیر شناخته میشوند:
نخهای رنگارنگ و طرحهای بافت پیچیده: نمایشدهنده تکنیکهای پیشرفته بافندگی و حس زیباییشناسی آن دوران.
ترکیبی از شمایلنگاریهای متنوع: از جمله نماد باستانی مصری «آنخ» (صلیبی با حلقهای در بالا که نماد زندگی ابدی است)، خدایان رومی و قدیسان مسیحی، که تلفیقی از فرهنگهای مختلف را در هنر قبطی نشان میدهد.
این کلاه نمدی نیز در این بستر فرهنگی و هنری غنی قرار میگیرد و به عنوان یک نمونه نادر، ارزش تاریخی و هنری فراوانی دارد و نمادی از زندگی روزمره و پوشاک در آن دوران است.
فرایند نفسگیر مرمت و نمایش کلاه نمدی ارزشمند
در آگوست ۲۰۲۵ (حدوداً آبان ۱۴۰۴)، موزه بولتون برای نخستین بار این کلاه نمدی آفتابی را پس از یک فرایند طولانی و پیچیده حفاظت و مرمت به نمایش عمومی گذاشت. جکی هایمن، کارشناس مرمت منسوجات که مسئولیت بازسازی این «کلاه نمدی بسیار نادر» را بر عهده داشت، در بیانیهای توضیح داد که بیدها به شدت به نمد پشمی کلاه آسیب رسانده بودند. او با استفاده از پارچههای دسترنگ، کلاه را تثبیت کرده و شکل اصلی آن را با دقت بازسازی نموده است. هایمن در مورد این اثر باستانی گفت: «این کلاه برای پوشیدن ساخته شده بود؛ ای کاش میتوانست حرف بزند و به ما بگوید چه کسی آن را ساخته و چه کسی آن را پوشیده است.» این سخنان، حس کنجکاوی و ارتباط عمیق ما را با گذشته و افرادی که این اشیاء را خلق و استفاده کردهاند، برمیانگیزد و اهمیت حفظ چنین میراثی را یادآور میشود.
مطالب مرتبط
- کارشناسان هشدار میدهند: شش نشانه حیاتی که از لزوم دور انداختن گیاه آپارتمانی خبر میدهند
- خواب سنگین شیر ماده در مسیر گله فیلها؛ واکنش عجیب همنوعان جان او را به خطر انداخت
- پژوهشگران راهکار تغذیهای مؤثری برای کاهش خطرات کلسترول بالا کشف کردند
- پلتفرم ایکس با راهاندازی بازار اختصاصی، خرید و فروش نامهای کاربری را ممکن ساخت
لعیا آزاده
من فارغالتحصیل رشته رسانه و ارتباطات هستم و از همان دوران دانشگاه به پتانسیل فضای مجازی و رسانههای دیجیتال برای تولید محتوا علاقهمند شدم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۷ با مدیریت یک وبلاگ و شبکههای اجتماعی برای یک برند کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه در زمینه تولید محتوای دیجیتال و بازاریابی، اکنون به عنوان دبیر سرویس محتوای دیجیتال در یک مجله اینترنتی شناختهشده فعالیت میکنم. تلاش من این است که با بهرهگیری از روندهای جدید، محتوایی جذاب و تعاملی برای مخاطبان تولید کنم.